Antes atu halo introdusaun badak konaba tekniku komputador uluk nanain ita hatene uluk lai   konhesimento oituan konaba Hardware,Software no Brainware.

Diak koalia Hardware  mak hanesan sasan ne'ebe ita bele hare no bele kaer. 

    Iha Hardware mos nia iha tipu tolu mak hanesan tuir mai ne'e:

  •     Input 
  •     Prosescor
  •     Brainware

    Koalia konaba input mak hanesan parte husi hardware ne'ebe signifika katak sasan ne'ebe ita uza hodi halo sistema ba dadus laran ka sasan ne'ebe mak ita uza hodi halo sistema ba informasaun ida nia laran.sasan ne'ebe mak halo parte iha input mak hanesan:cpu,monitor,keyboard no mouse.

    Koalia konaba prosesor mak hanesan parte husi hardware ida ne'ebe mak ho nia signifikado katak sasan ne'ebe mak uza hodi halo prosessamento ba dadus ida nia laran.

No iha prosessor nia laran atu halo sistema ba dadus ida nia laran nia mos iha lalaok ida ne'ebe mak wainhira prosessor halo prosesamento ida ba dadus nia laran mak hanesan tuir mai ne'e:

    central unit katak nia atu interpreta deit

    arismetic logic katak wainhira ita ketik buat ruma ba laran ex:1 ka letra(a) nia sei halo prosseso lai amba nia sei la konhese entaun nia mos sei halo proseso liu prosesso binner hodi fo sai resultado.

    Koalia konaba output nia mos faz parte hotu ba iha tipu hardware ne'e mak signifika katak  sasan ne'ebe mak uza hodi halo sistema ba dadus liur nian ka fo sai resultado ba sistema dadus laran nian.

    sasan ne'ebe mak faz parte ba iha output mak hanesan printer,projetor,speaker no seluk tan....

Koalia konaba software mak hanesan sasan ne'ebe ita bele hare maibe labele kaer.

Software mos sei fahe kategoria tolu mak hanesan tuir mai ne'e:

    sistema operativu(windows,linux mac os)

    programa aplikasaun(microsoft office,adobe,flash macromedia..)

    Driver hardware.

Koalia konaba Brainware mak hanesan ita ema  sira ne'ebe mak uza/user/utlizador.

Koalia konaba tekniku komputador ida mak hanesan sasan ne'ebe mak faz parte iha komponente komputador mak hanesan tuir mai ne'e:

Motherboard

Prosessor

RAM

Video card

sound card

hardisk 

power supply

optical disk drive

monitor 

keyboard

mouse

    

MOTHERBOARD
 Motherboard mak hanesan inan ba  komponente  sira seluk . komputador nian  ne’ebe ita atu tau ka monta komponente sira seluk  komputador  nian hanesan Processor, Video Card, Sound Card, Hard Disk, RAM, Power Supply no seluk seluk tan. Motherboard ne’e nia funsaun atu halo ligasaun ba komponentes ida-idak hodi bele halo komunikasaun ba malu. Kada motherboard iha nia espesifikasaun rasik, espesifikasaun hanesan processor saida mak fo apoiu no kapasidade maksimal RAM hira ne’ebe hetan apoiu husi motherboard.Iha Motherboard komponente ne'ebe mak                                                                     importante liu mak hanesan power supply,hardisk no                                                                             prosessor.



 PROCESSOR
 
  Karik komputador ida kompara ho ema, processor hanesan kakutak ba ema ne’e. 
Processor ka CPU (Central Processing Unit) mak  komponente komputador ne’ebe nia serbisu atu  ezekuta instrusaun ka hala’o kalkulasaun.


RAM

RAM mak abreviasaun husi Random Access Memory, mak komponente komputador ida ne’ebe ho nia funsaun atu rai dokumentu provizoriu husi programa ida ne’ebe sei lao hela no dokumentus hirak ne’e bele asesu ho acak ka random.




VIDEO CARD
Video Card mak komponente Komputador  nian ne’ebe ho nia funsaun  atu fo sai resultadu output grafiku ka desenu nian neebe hatudu iha monitor.



SOUND CARD

Sound card mak komponente komputador nian ne’ebe monta hela iha motherboard. Sound Card ne’e ninia funsaun mak  atu fo sai resultadu sound ka lian  liu husi port input no output. Bain-bain ema hola motherboard ne’ebe foun, sound card ne’e monta nanis ona iha onboard. Ne’ebe ita la presija atu hola tan sound card eksterna.

HARD DISK
 
Hard disk mak komponente komputador, fatin ne’ebe rai dokumentus pemanente. Hard disk ho kapasidade bo’ot  iha ita nia komputador maka ita bele rai dokumentus barak liutan. Molok ita sosa hard disk ita tenke buka hatene interface hard disk modelo saida mak ita nia motherboard iha, karik  IDE, SCSI, SATA, ka seluktan.




POWER SUPPLY
 
Kompara ho kareta ne’ebe la lao bainhira laiha mina, nune’e  mos komputador ida la moris ka la funsiona  bainhira laiha power supply ka PSU (Power Supply Unit). Power supply mak komponente ida husi komputador ne’ebe ho funsaun atu oferese forsa eletrisidade ba komponenete sira seluk hanesan  motherboard, hard disk, optical disk drive, no sira seluktan.



OPTICAL DISC DRIVE
 
Maske la ho optical disc drive komputador bele moris ka funsiona, maibe kuandu laiha komponente ida ne’e, komputador hanesan izolado husi mundo liur nian, izolado husi mundu liur signifika katak ita iha difikuldades baihnira iha tempo ruma ita hakarak kopia dokumentus, instala programa, hare filmajem VCD ka DVD, ne’ebe rai iha CD ka DVD.Optical Disc Drive bele hanesan CD-ROM, DVD-ROM, DVD-RW, Blue-Ray, ka seluktan. Molok sosa optical disk drive ida, ita tenke buka hatene uluk interface modelu saida mak ita nia motherboard iha, karik IDE, SATA, ka seluktan.

MONITOR
 
Monitor mak komponente komputador ne’ebe ho nia funsaun atu hatudu figura ne’ebe fo sai (output) husi video card. Monitor komputador barak ne’ebe iha merkadoria agora dadaun ne’e mak monitor CRT (monitor tabung) no monitor LCD maibe agora dadaun ema barak prefere uza monitor LCD (liu-liu iha edifisiu sira) tamba monitor ida ne’e laos deit ho modelu ne’ebe modernu, maibe mos iha forsa seluk mak poupa espasu no poupa eletrisidade.


 
KEYBOARD


Keyboard mak komponente komputador ho nia funsaun hanesan instrumentu hodi hakerek buat ruma. Alem de  keyboard standard, keyboard komputador agora ne’e iha modelu oin-oin, hanesan keyboard mini, keyboard fleksibel ne’ebe bele lulun, keyboard wireless ne’ebe bele uza bluetooth, no seluktan.





MOUSE
 

Mouse mak komponente komputador ne’ebe ho nia funsaun atu muda kursor iha monitor no atu klik buat ruma hanesan butaun (tombol) iha aplikasaun programa ida. Mouse mos iha modelu oin-oin, iha mouse standard, mouse ba jogus (gaming), mouse wireless ne’ebe uza Bluetooth, no seluktan. 

 

Share on :